گام چهارم، اثبات بیخدایی

این مرحله مربوط به آشنایی با چند یک از براهین بیخدایی است.

حال که درک کرده اید هیچ دلیل درستی برای اثبات وجود خدا وجود ندارد، خودبه خود به یک بیخدای منفی گرا تبدیل شده اید (برای اطلاعات بیشتر در مورد بیخدایی مثبتگرا و منفی گرا به نوشتاری با فرنام «از کجا میدانید خدا وجود ندارد؟» مراجعه کنید). یعنی متوجه شده اید که هیچ دلیل درستی برای اثبات درست بودن گزاره الف وجود ندارد. و از آنجا که در«ستی گزاره الف بدیهی نیست، و برای پذیرش آن منطقاً به استدلالها و دلایل صحیح نیاز است، و از آنجا که این استدلالها و مدارک برای اثبات گزاره الف وجود ندارند، پذیرش درستی گزاره الف نابخردانه است و یک انسان خردگرا نباید درستی گزاره الف را بپذیرد. از طرفی بار اثبات وجود خدا بر گردن کسانی است که مدعی وجود خدا هستند. یعنی این آنها هستند که به دلیل مدعی بودن باید استدلال بیاورند و اگر موفق نشوند استدلالهای درستی ارائه کنند هیچ دلیلی برای پذیرش خداباوری وجود ندارد و جایگزین خداباوری هم بی خدایی (آتئیسم، بیخدایی، الحاد چیست؟) و ندانم گرایی (اگناستیسزم، چیست؟) است.

براهین اثبات عدم وجود خدا نیز همچون براهین اثبات عدم وجود خدا در طول تاریخ فلسفه تکامل یافته اند. ابتدا شاید این پرسش مطرح شود که آیا اساساً میتوان عدم وجود چیزی را اثبات کرد؟ فرض کنید شخصی مدعی این باشد که اسب شاخدار وجود دارد. آیا کسی میتواند اثبات کند که اسب شاخدار وجود ندارد؟ مسلماً انجام اینکار غیر ممکن است، زیرا دانش انسان این اجازه را به انسان نمیدهد که تمام اسبهای روی زمین را مشاهده کند و ببیند که همگی آنها بدون شاخ هستند یا نه. از زمین گذشته ممکن است در سایر سیارات نیز اسب شاخدار وجود داشته باشد، لذا اثبات عدم وجود چیزی مانند اسب شاخدار محال است. اما حال فرض کنید شخصی مدعی وجود اسب شاخدار صورتی نامرئی باشد. آیا میتوان عدم وجود «اسب شاخدار صورتی نامرئی» را اثبات کرد؟ البته که میتوان چنین کرد. با نشان دادن اینکه در تعریف ذات و یا ویژگیهای یک چیز تناقضی وجود دارد و یا اینکه در وجود داشتن یک چیز و چیز دیگر تناقضی وجود دارد میتوان نشان داد که وجود آن چیز محال است. برای درک این مسئله لازم است به نوشتار تناقض چیست؟ مراجعه کنید و با تناقض و اصل تناقض آشنا شوید.

«براهین اثبات عدم وجود خدا» را میتوان به دو دسته کلی تقسیم کرد. براهین منطقی و براهین شهودی. معمولا براهین منطقی خدا دلایل محکمتر و قطعی تری برای اثبات عدم وجود خدا بشمار میروند زیرا این براهین از هیچ موضوع خارجی استفاده نمیکنند بلکه تنها با تجزیه تحلیل خدا به این نتیجه میرسند که وجود او محال است.

براهین منطقی

از مهمترین «براهین منطقی اثبات عدم وجود خدا» میتوان به موارد زیر اشاره کرد (برای موارد بیشتر روی لینک کلیک کنید).

  • آیا یک موجود قدیر میتواند وجود داشته باشد؟ قدیر بودن یکی از ویژگیهای مهم خدا است، موجودی قدیر است که قدرت انجام کارهایی را داشته باشد، در این نوشتار نشان داده میشود که چرا یک موجود قدیر نمیتواند وجود داشته باشد و تعاریفی که توسط فلاسفه دینی برای قدیر آورده شده اند نمیتوانند تعاریف درستی باشند و از قدیر بودن خدا میتوان علیه وجود او استدلال کرد.
  • آیا یک موجود قدیر میتواند وجود داشته باشد؟ قدیر بودن یکی از ویژگیهای مهم خدا است، موجودی قدیر است که قدرت انجام کارهایی را داشته باشد، در این نوشتار نشان داده میشود که چرا یک موجود قدیرر نمیتواند وجود داشته باشد و تعاریفی که توسط فلاسفه دینی برای قدیر آورده شده اند نمیتوانند تعاریف درستی باشند و از قدیر بودن خدا میتوان علیه وجود او استدلال کرد.
  • دروغگوی الهی در این نوشتار اثبات میشود که وجود یک علیم محال است زیرا وجود علیمی که همه حقایق گزاره ای را بداند و باورهای غلط نیز نداشته باشد محال است.
  • آیا وجود یک دانای مطلق (علیم) ممکن است؟ رولند پوزتی در این برهان نشان میدهد که وجود یک دانای کل، یا علیم محال است و به همین دلیل وجود خدا محال است. در این برهان از محال بودن محدود کردن دانش استفاده میشود و استدلال میشود که برای علیم بودن، خدا باید دانش را محدود کند.
  • علیت و امکان ناپذیری منطقی یک علت الهی  کوئنتین اسمیت در این برهان اثبات میکند که خداوند واجد شرایط برای قرار گرفتن در یک رابطه علیت بعنوان علت نیست و لذا نمیتوان او را علت هیچ چیزی فرض کرد. میان علت و معلول روابط دقیق منطقی وجود دارند و هر چیزی نمیتواند علت چیز دیگری باشد. استدلالهایی که در آنها خداوند علت پدیده ها و یا معلول هایی قرار میگیرد شرایط و ویژگیهای متافیزیکی که یک علت باید داشته باشد نادیده گرفته میشوند.

براهین شهودی

از مهمترین «براهین شهودی اثبات عدم وجود خدا» میتوان به موارد زیر اشاره کرد. (برای موارد بیشتر روی لینک کلیک کنید.

  • برهان شر به زبان ساده در این نوشتار آرش بیخدا برهان کلاسیک شر را بصورت قیاسی اقامه میکند و به شبهات رایجی که وجود دارند پاسخ میدهد. در این نوشتار به سنتهای الهی اختیار، تنبیه، رشد، قیاس، آخرت، و چند مورد دیگر پاسخ داده میشود.
  • برهان پنهانی الهی در این نوشتار آرش بیخدا برهان پنهانی الهی را بطور خلاصه مطرح میکند و به چند شبهه مشهوری که در رد آن آورده میشود پاسخ میدهد، این برهان بطور اختصاصی به خدایان دینی مانند خدای اسلام و مسیحیت ارتباط برقرار میکند. برهان پنهانی الهی تلاش میکند نشان دهد که اگر خدا وجود داشته باشد نباید پنهان باشد و آشکار نبودن خدا به معنی عدم وجود او است.